KirkukNow

Süleymaniye Sosyal Hizmetler Müdürü’nün açıklamasına göre, biyolojik aileleriyle yaşama imkânı olmayan 23 çocuk koruyucu ailelere yerleştirildi. Bazı aileler tek başına üç çocuğa dahi bakıyor.

KirkukNow’a konuşan Sosyal Hizmetler Müdürü Jîyar Celal, koruyucu aileler ve kapsamlı değerlendirme sürecinin ardından bu bakımı alan çocuklar hakkında bilgi verdi.

KirkukNow: Koruyucu aile nedir?

Jîyar Celal: Koruyucu aile, bir çocuğun biyolojik ailesi dışında bir ailenin bakımına ve gözetimine, resmi görevlilerin desteği ve denetimi altında verilmesidir. Koruyucu aile olmak uzun bir yolculuktur, büyük bir sabır ister. Başka bir deyişle, koruyucu aile sistemi, bir ailenin bir veya daha fazla çocuğun bakımını üstlendiği, aile temelli bir bakımdır.

KirkukNow: Bu süreç ne zamandan beri var, nasıl başladı?

Jîyar Celal: 2015’te Çalışma Bakanlığı ile STEP (Suriye ve İranlı mülteciler, yerinden edilmiş Iraklılar ve yetim ya da ailelerinden ayrılmış çocuklarla çalışan bir çocuk koruma kuruluşu) arasında bir mutabakat zaptı imzalandı.

Aynı yıl Alternatif Aile Sistemi Yüksek Komitesi kuruldu ve Süleymaniye Sosyal Hizmetler Müdürlüğü, Alternatif Aile Dairesi’ni denetlemek üzere bir ekip görevlendirdi.

2016’da sosyal hizmet uzmanlarının eğitimi başladı, özellikle koruyucu aile olmak isteyen aileler arasında farkındalık çalışmaları yürütüldü. Ağustos 2016’da Koruyucu Aile Dairesi Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı tarafından resmen açıldı. Kasım 2018’de Koruyucu Aile Sistemi belgesi Kürdistan Bölgesel Hükümeti Bakanlar Kurulu tarafından onaylandı. Ağustos 2022’de 0-4 yaş arasındaki çocuklar için pilot aşama tamamlandı ve sistemin tüm süreçleri test edildi.

Süreç önce Süleymaniye’de başladı, ardından Erbil’de uygulanmaya geçti. Duhok’ta da başlangıç aşamasında.

KirkukNow: Bugüne kadar kaç çocuk koruyucu aileye yerleştirildi?

Jîyar Celal: İlk koruyucu aile Kasım 2016’da onaylandı, Nisan 2017’de bir çocuk aile yanına yerleştirildi. 2025 itibarıyla toplamda 21 aile aracılığıyla 23 çocuk koruyucu ailelerin yanına yerleştirildi; bu ailelerden biri üç çocuğa birden bakıyor.

İki çocuk biyolojik ailelerine döndü, bir çocuk koruyucu ailesi tarafından tamamen sahiplenildi, iki çocuk ise koruyucu aileden alınarak çocuk bakım merkezine geri gönderildi.

 

KirkukNow: Çocukların evlat edinilmesi için talepler var mı?

Jîyar Celal: Sürekli evlat edinme talepleri var. Onaylanmış bazı koruyucu aileler başka çocukları da evlat edinmek istiyor.

KirkukNow: Koruyucu aile olmak için şartlar nelerdir?

Jîyar Celal: Talimatlara göre, evli ve 25 yaş üstü olmaları gerekiyor. Çocuk sahibi olup olmamaları önemli değil. Koruyucu aile tek başına yaşayan, boşanmış ya da dul bir kadın da olabilir. Ailenin Irak vatandaşı olması ve Kürdistan Bölgesi’nde ikamet etmesi şarttır. Sabıka kaydı temiz olmalı, toplum içinde iyi bir şöhrete sahip olmalı ve çocuğun ihtiyaçlarını karşılayacak maddi-manevi desteği sağlayabilmelidir.

KirkukNow: Çocukların koruyucu ailelerdeki durumu nasıl takip ediliyor?

Jîyar Celal: Çocuk yerleştirildikten sonra bir sosyal hizmet uzmanı çocuk için bakım planı geliştirir. Ayrıca koruyucu aileyle ilgilenmek üzere başka bir sosyal hizmet uzmanı atanır. İki uzman birlikte çocuğun ve ailenin takibini yapar.

Onay süreci 6 aydan 1 yıla kadar süren kapsamlı bir aile değerlendirmesinden geçer. Sonrasında çocuk aileye devredilir. Araştırmacı aileye güvenlik kuralları üzerine 10 oturumluk eğitim verir. Sosyal hizmet uzmanı düzenli ev ziyaretleri yapar veya telefonla iletişim kurar. Her 6 ayda bir bakım planı detaylı formla yenilenir.

Ziyaretlerde Step Çocuklar Örgütü tarafından sağlanan oyuncak ve hediyeler götürülerek çocuğun sosyal hizmet uzmanıyla bağı güçlendirilir. Çocuk uygun yaşa geldiğinde, yaşam öyküsü fotoğraflar kullanılarak bir kitapçık haline getirilir ve aileyle birlikte çocuğa anlatılır.

KirkukNow: Bu süreçte ne tür sorunlar yaşanıyor?

Jîyar Celal: Bu sistem oldukça hassas ve düzenli bir sistemdir; uygulanabilmesi ve çocuğun çıkarlarının korunması için mali desteğe ihtiyaç vardır. Çalışan personelin, ıslah evleri ve sığınma evlerinde görev yapanlar gibi özel haklara sahip olması gerekir çünkü sosyal hizmet uzmanları çocuğun 18 yaşına kadar sürekli yanında olmakla yükümlüdür.

Hukuki açıdan ise sorunlar var: Koruyucu aileye verilen çocukların kimlik kartı olmuyor, biyolojik ailelerine dönmedikçe seyahat hakları tanınmıyor.

Diğer sorunlar arasında personel yetersizliği, aileler için eğitim kurslarının açılamaması, bölümün ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek maddi kaynağın olmaması var. STEP kuruluşu dışında sosyal hizmet uzmanları için bilgi ve eğitim sağlayan başka kaynak yok.

Ayrıca çocuklar ve ailelerle ilgili vakaların düzenli dağılımına dair net bir plan yok; personelin iş sürekliliğini sağlayacak destek de yetersiz. Araştırmacılar hem çocukların denetimini yapıyor hem de her aile için ayrıntılı değerlendirme hazırlıyor. Bazen ailelerin başvuruları reddedildiğinde veya çocuk koruyucu aileden alınarak biyolojik ailesine geri verildiğinde araştırmacılar risk altında kalabiliyor.