ئەو شەڕە بێدەنگەی لە پێنجوێن دژی ژەهراویبوون دەستیپێكردووە، نەیتوانیوە ئامانجەكەی خۆی بە تەواوی بپێكێت، چونكە كۆكردنەوەی پاشماوەی پیل و پاترییەكان، ریسایكل ناكرێنەوە و هەڵگرتنیان بۆتە بارێكی قورس بۆ سەر چالاكوانانی ژینگەیی. تەنانەت مەترسی هەیە لەگەڵ خاكدا تێكەڵبكرێنەوە.
هەڵمەتی دووساڵەی كۆكردنەوەی پیل و پاتری كاتژمێر و مۆبایلی لەكاركەوتوو، لە چوارچێوەی پڕۆژەی (پێنجوێن شاری فێربوون)، بە ناچاریی راگیرا، كە ئامانج لێی فڕێنەدانی بوو لە پێناو پاراستنی ژینگە و ئاووهەوا.
بەپێی هۆشدارییەكانی دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگەی هەرێمی كوردستان، پیل و پاتری كۆمەڵێك ماددەی قورسی مەترسیداری تێدایە كە كاریگەری نەرێنی و كارەستباریان بۆ سەر ژینگە و تەندروستی مرۆڤ هەیە، لەكاتێكدا زۆرینە بەبێ چارەسەر فڕێدەدرێن.
لە هۆشدارییەكاندا هاتووە "پیل لە كاتی سوتاندندا دەبێتەهۆی پیسبوونی هەوا، ئەگەر بشكرێن بە ژێر زەوییەوە پێكهاتەكانی خاك و ئاوی ژێرزەوی تێكدەدەن".
هەڵمەتەكە بریتی بوو لە كۆكردنەوەی پیل و پاتری ماڵان، دوكان و شەقامەكان و هەڵگرتنەوە و پاراستنی بە مەبەستی ریسایكلینكردنی.
ئومێد عومەر، سەرپەرشتیاری بەشی ژینگە لە پڕۆژەی پێنجوێن شاری فێربوون بە (کەرکوک ناو)ی وت "لەو دوو ساڵەدا نزیکەی یەک تەن پیل و پاتریمان کۆکردەوە".
پڕۆژەكە سەرەتا لە ناو قەزای پێنجوێن لە پارێزگای سلێمانی، دواتر فراوان بوو بۆ هەڵەبجە، سلێمانی و قەزاكانی سەیدسادق و دەربەندیخان.
لە چوارچێوەی هەڵمەتەكەدا سەتڵی تایبەت لە ماركێت و مزگەوت و هەندێك شوێنی تر دانرابوو.
ئومێد وتی "دوای دوو ساڵ، بەهۆی نەبونی جێگا بۆ هەڵگرتنی پیل و پاترییەكان و نەتوانینی ریسایكلینكردنی، بە شێوەیەکی کاتی کۆکردنەوەی پیل و پاتریمان راگرتووە".
وتیشی "لە ئێستادا بەشێک لە پیل و پاترییەکانمان لە ناو بینای کتێبخانەی پێنجوێن هەڵگرتووە، بەشەکەی دیکەیمان لە ماڵی چەند کەسێک داناوە بۆ ئەوەی بیپارێزن تا ئەو کاتەی كارگەیەكی ریسایكلین وەریدەگرێت".
لە پیل و پاتریدا ماددە قورسەكانی وەكو قوڕقوشم، جیوە، کادمیۆم، مەنگەنیز، نیکڵ، ليسيوم، توتیا و زیو-ـی تێدایە، هەموویان مەترسیدارن بە پلەی یەكەم بۆ تەندروستی گشتی و پاشانیش ژینگە و ئاووهەوا، بۆیە دەستەی ژینگە دەڵێت باشترین چارەسەر ئەوەیە ریسایكڵبكرێنەوە.
زانا عەبدولڕەحمان، سەرپەرشتیاری پڕۆژەی پێنجوێن شاری فێربوون، بە (كەركوك ناو)ی وت "ساڵێكە بە بەردەوامی لەگەڵ لێپرسراوانی پارێزگای سلێمانی لە گفتوگۆداین بۆ ئەوەی چارەسەرێك بۆ ئەو پاشماوانەی كۆكراونەتەوە (پیل و پاتری و پاشماوە ئەلكترۆنییەكان) بدۆزرێتەوە، بەڵام بەو ئەنجامە گەیشتوین كە لەناوخۆدا ریسایكلین ناكرێنەوە و پێدەچێت شارەوانی سلێمانیش نەتوانێت چارەسەرێكی گونجاو بدۆزێتەوە".
زەردەشت ئیبراهیم، وتەبێژی شارەوانی سلێمانی بە (کەرکوک ناو)ی وت "بۆ لە ناوبردنی ئەو پیل و پاشماوانە تەنیا یەك رێگا هەیە، ئەویش بخرێتە ناو خاک بەشێوەی زانستی و لەناو پارێزەرێکی بەهێزدا بێت کە بەهیچ جۆرێک تێکەڵ نەبێت بە خاک، واتا لە ناو حاویەی تایبەتدا بێت، بۆ ئەو کارەش دەبێت لە هەر ناوچەیەک کە پیل و پاتری کۆکراوەتەوە هەر لەو ناوچەیە لەناوببرێت".
ئەوە لەكاتێكدایە لێپرسراوانی هەڵمەتەكە، لەوانەش زانا عەبدولڕەحمان جەختدەكەنەوە لەوەی ئامادەنین بەو شێوەیە بیخەنە ژێر گڵ.
زانا وتی "کارەکە بۆ پاراستنی ژینگە کراوە، نەک ئەوەی قەبارەی زیانەکە گەورەتر بکرێت، چونکە پاشماوەی هەر پیلێک توانای پیسکردنی رێژەیەکی زۆر لە خاکی هەیە و ماوەیەکی زۆری دەوێت تاوەکو لەناو خاكدا شی دەبێتەوە"، زیاتر وتی "ئێمە چاوەڕێ دەكەین تاوەكو لایەنێك بتوانێت ریسایكلیان بكاتەوە".
گرنگی پڕۆژەكە لە كاتێكدابوو كە تادێت پاشماوەی پیل و پاتری، هەروەها بابەتە ئەلكترۆنییەكان لەوانەش مۆبایل و كۆمپیوتەری لەكاركەوتوو زیاتر دەبن، ئەوەش كاریگەریی راستەوخۆی لەسەر پیسبونی ژینگە و خاك و ئاووهەوا هەیە.
بەپێی ئامارێكی شارەوانی سلێمانی، بە نزیكەیی رۆژانە لە پارێزگای سلێمانی – پێنجوێن بەشێكە لەو پارێزگایە-، زیاتر لە 200 کیلۆ پیل و پاتری دەفرۆشرێت و تەنیا 15 کیلۆ پاشماوە كۆدەكرێتەوە.
ئومێد عومەر، سەرپەرشتیاری بەشی ژینگە لە پڕۆژەی پێنجوێن شاری فێربوون، وتی "هەڵمەتەكە هاندانێكی گرنگ بوو بۆ خەڵك، ئێستاش رۆژانە خەڵك پیل و پاتری دەبەن بۆ ئەو ماركێت و مزگەوتانەی كە سەتڵی تایبەتی لێ دانراوە".
ساڵح نەجیب، پسپۆڕی زانستە ژینگەییەکان بە (کەرکوک ناو)ی وت "ئەگەر لە پلاستیک و جێگای تایبەت پیل و پاترییەکان هەڵگیرابن، ئەوا ئەو ماددانە توانای خۆڕاگریی و مانەوەیان هەیە و لە جێگای وشکدا زیانیان نابێت، بەڵام ئەگەر بێت و تێکەڵ بە خاک و ئاو بکرێنەوە ئەوا زیانی هەتا هەتایی هەیە بۆ ژینگە، لەگەڵئەوەشدا ئەو ماددانەی لە ناو پیل و پاتریدان لە سوڕێکی هەمیشەییدا دەبن و دەگوازرێنەوە بۆ ئاو و خاك".
"هیچ رێگا چارەیەک نییە و دەبێت تەنیا ریسایکل بکرێنەوە، لەڕاستیدا لە چەند وڵاتێكیش ریسایكل دەكرێنەوە، لەوانە هیندستان و چین بەڵام بە رێگای کلاسیک و لە کاتی تواندنەوەیاندا دوبارە بەشێک لە ماددەکان دەچنەوە ناو هەوا و بەوەش زیانەکان دەچنەوە ناو ژینگە".
ساڵح وتی كە مەترسییەكە بۆ سەر ژینگە و ئاووهەوا و تەندروستی بەڕادەیەك گەورەیە كە دەبێت حكومەت بەجدیی بێتە سەر خەت.
ژینۆ خالید، مامۆستای زانکۆ و پسپۆڕی پیسبونی ژینگە، بە (کەرکوک ناو)ی وت "توانەوەی ماددەکان لەناو خاکدا و تێکەڵبونی بە سەرچاوە خۆراکییەکان وەک بەرهەمە بەهارییەکان و درەختەکان، وا دەکات کاریگەری هەبێت لەسەر سوڕی خۆراک و خۆراک ژەهراوی دەکات، چونکە ئەو بەرهەمە ژینگەییانەی دەخورێت توانای هەیە ئەو ماددە تواوانەی ناو پیل و پاترییەکان کە فڕێدراون لە ژینگە هەڵبمژێت و بەوەش ئاو و خۆراک پیسدەکات، لەوێشەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ".
