36 yaşındaki Şadan Mahmud, beş hamileliğinden ikisinin düşükle sonuçlanmasının nedenini hâlâ sorguluyor. Yanıt bulamasa da, kadınlara sağlıklarını düzenli takip etmelerini tavsiye ediyor.
Sülaymaniye'nin kuzeyindeki Germiyan Yönetimi'ne bağlı ücra bir köyde yaşıyor. İlk doğumu sorunsuz gerçekleşti ancak 2017-2018'de taşıdığı bebeklerden ikisi, hamileliğin iki ve üçüncü aylarında öldü.
Şadan,"Her iki bebekte de doktorlar kalp atışlarının durduğunu tespit etti. Nedenini anlayamadım. Kanımın pıhtılaşarak bebekleri etkilediğini söylediler" dedi.
Şadan ile eşinin kronik hastalığı, özellikle pıhtılaşma sorunu bulunmaması bu durumu daha endişe verici kılıyor.
Dördüncü bebeği sağlıkla doğarken, beşinci hamileliği doğumdan 20 gün önce düşükle sonuçlandı.
İklim krizinin gölgesinde gebelik
343.594 nüfuslu Garmyan eyaleti son yıllarda düşük yağış, yüksek yaz sıcaklıkları ve kum fırtınalarıyla boğuşuyor. Su kıtlığı bazı köylerin boşaltılmasına yol açtı.
Şêyh Razik Eğitim Hastanesi verilerine göre; Son 5 yılda 1.664 kadın düşük yaptı. Bu yılın ilk 5 ayında 131 düşük kaydedildi.(Bu rakamlar tıbbi yardım almayanları kapsamıyor)
Şadan üçüncü düşüğünden günler önce yaşadıklarını anlatıyor:
"Dayanılmaz sıcak ve mutsuzluk hissettim. Vücut ısım çok yükseldi. Sürekli banyo yaptım, soğutucu önüne oturdum. Doktora gittiğimde bebeğimin susuzluktan öldüğünü söyledi."
Beş hamileliğinden sadece ikisini sağlıkla tamamlayabilen Şadan, hayalindeki "bebeğini kucağına alma" anını yaşayamamanın acısını taşıyor.
Uzmanlar uyarıyor: Isı doğrudan tehdit
Sağlık ve çevre uzmanları, yükselen sıcaklıkların düşüklerde doğrudan etken olduğu konusunda hemfikir.
Hastane Müdürü Banaz Ahmad KirkukNow'a açıklamasında:
"İklim değişikliği, çevre kirliliği, aşırı sıcaklar ve bazı kozmetikler düşüğün başlıca nedenleri. Gıda üretimindeki kimyasal kullanımı da etkili."
Kadın Hastalıkları Uzmanı Dr. Kaziwa Hüsein ise vurguyu şuraya yapıyor:
"Hamileler ve bebekler sıcaklık artışının ilk kurbanı. Yüksek ısı, fetüsün genetiğini ve kromozomlarını doğrudan etkiliyor."
Kromozomal anormalliklerin yüz deformiteleri, bedensel bozukluklar ve beyin gelişim sorunlarına yol açtığını belirten Hussein, bunların en yaygın sonucunun “Down sendromu” olduğuna dikkat çekiyor.
"Yüksek sıcaklık hamilelerde dehidrasyona, bu da düşüğe neden olabilir" uyarısını yapıyor.
Çarpıcı veriler
Irak'ta son yıllarda termometreler 50°C’'yi gördü
Germiyan'a komşu Hanekin'de 2023'te 51°C ile dünya rekoru kırıldı.
Bölgedeki yeşil alan oranı yüzde 5.7 (Dünya standartı: yüzde 30)
Dr. Hüseyin ek etkilere de dikkat çekiyor:
"Kirli hava ve yüksek ısı; erken doğum, düşük tansiyon, baş ağrısı, bacak şişmesine yol açıyor. Uzun süreli maruziyet ise fetal deformite, gelişim geriliği, hareket azalması ve dehidrasyona neden oluyor."
Başka bir acı: Şeyima'nın hikâyesi
32 yaşındaki Germiyanlı Şeyima Hamid, Temmuz 2021'de beşinci ayında düşük yaptı:
"Korkunç sıcak basmıştı. Litrelerce soğuk su içtim" diye hatırlıyor.
Kürtaj tavsiyesi alacağı korkusuyla hastaneye gitmeyen Şeyima, evde dayanılmaz ağrılarla bebeğini kaybetti:
"Üç gün şiddetli sancı çektim. Tüm dişlerimi kaybettim. Ultrasonla bebeğimin öldüğünü öğrendim."
Sonrasında rahim temizleme operasyonu geçiren Shaima, sekiz aylıkken doğurduğu son çocuğunun ise gelişim geriliği nedeniyle sürekli tıbbi takip gerektirdiğini ekliyor.
Çözüm önerileri
Kifri Çevre Koruma Örgütü Başkanı Tarım Mühendisi Anwar Abdulaziz, çözüm için şu adımları öneriyor:
Hamilelere yönelik sürekli çevre/ sağlık eğitimi. Kırsalda yaşayan gebelerin önlem alması,aşırı sıcak/tozdan korunma, zehirli metanol gazı yayan tezekle yemek pişirmekten kaçınma,sağlık Bakanlığı'nın doğum dostu ortamlar oluşturması…
Dr. Kaziwa'nın hamilelere tavsiyeleri ise net: “Yaz aylarında serin ortamlarda kalınması, sosyal aktiviteleri sınırlayın.Dışarı çıkarken bol, açık renkli giysi giyin. Su ve sulu meyve tüketerek hidrasyonu koruyun.”
